Nói về những đặc sản tiến vua, ta thấy chúng đều có những sự tích lưu truyền trong dân gian. Có thể nội dung câu chuyện khác nhau, thời gian diễn ra khác nhau nhưng tất cả đều nói lên sự kỳ công trong chế biến, sự sáng tạo trong quá trình thực hiện và đặc biệt là nó nhận được sự ưa chuộng của nhiều người.
Cá kho làng Vũ Đại
Trong dân gian Việt Nam ,chúng ta dễ dàng nhắc đến những đặc sản tiến vua như dưa hấu Mai An Tiêm, bánh chưng bánh giầy, sính lễ cưới vợ của Sơn Tinh, chuối ngự tiến vua, rượu làng Vọc, cá kho làng Vũ Đại ….
Tuy nhiên, cá kho làng Vũ Đại lại có một sự khác biệt hoàn toàn, khác biệt không chỉ bởi hiện nay nó được chế biến và bán rộng rãi cho người dân được thưởng thức, mà nó còn mang những đặc trưng nổi bật của những sản vật tiến vua khác.
Trước tiên, ta nhìn lại thời Hùng Vương thứ 18 với câu chuyện Sơn Tinh, Thủy Tinh xin hỏi cưới Mị Nương, vua Hùng yêu cầu sính lễ hết sức thâm thúy :”Voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao”. Nhiều người sẽ nghĩ chín ở đây là con số chín, là nói về số lượng nhưng tinh ý ra, ta sẽ thấy chín ở đây là được nấu chín, bởi thực tế nếu là voi có chín cái ngà thì kể cả trong truyền thuyết cũng không hề có. Và Sơn Tinh cùng gia nhân trong một ngày đêm đã ninh chín được ngà voi. Quay lại với món cá kho làng Vũ Đại, để hoàn thiện niêu cá kho, những người thợ cũng phải mất từ 12 - 16 tiếng nấu liên tục để ra được một niêu cá kho đạt tiêu chuẩn “cá chín xương,”.
Sự tích Sơn Tinh - Thủy Tinh
Nhìn xa hơn nữa, về thời vua Hùng thứ 6, khi vua muốn chọn người kế nghiệp đã ra đề bài là ai mang dâng vua một sản vật mà vua thấy ưng ý thì sẽ truyền ngôi cho. Và kết quả là Lang Liêu - một hoàng tử yêu lao động đã dành chiến thắng với đặc sản bánh trưng, bánh giầy. Đây là một thứ bánh mà được làm từ những thứ nguyên liệu sẵn có tại địa phương như gạo nếp, thịt mỡ, hành, đỗ … và cũng được nấu liên tục trong khoảng thời gian dài từ 12 - 24 tiếng. Lại một sự trùng hợp nữa với cá kho làng Vũ Đại, món cá kho đặc biệt này cũng được chế biến từ những nguyên liệu địa phương như cá trắm đen, riềng, chanh, tỏi, ớt, nước tương cua… không phải ngẫu nhiên mà có sự trùng hợp đến thế.
Trong sự tích dân gian nói về Trạng Quỳnh, ta thấy có một chi tiết khá thú vị, đó là khi Trạng Quỳnh mời vua ăn món mầm đá, do thời gian nấu quá lâu nên vua cảm thấy đói, Trạng Quỳnh đã mời vua ăn cơm với tương, một món ăn dân dã nhưng để chế biến cũng khá mất công làm mốc lên men. Vua ăn và khen ngon, câu chuyện này rất giống câu chuyện kể về cá kho làng Vũ Đại mà chúng tôi đã từng đề cập tới (đọc chuyện : Vì sao á kho làng Vũ Đại xứng danh đặc sản tiến vua.)
Từ những điều trùng hợp trên, ta có thể thấy rõ ràng rằng, cá kho làng Vũ Đại xứng danh là một đặc sản tiến Vua, xứng danh được gọi là đặc sản dân tộc.